Het is een vraag die ons in het dagelijks leven weleens wordt gesteld: welke taal spreken ze eigenlijk in...? Dit lijkt op het eerste gezicht natuurlijk een makkelijke vraag. Welke taal spreken ze in Frankrijk? Frans. Welke taal spreken ze in IJsland? IJslands. Welke taal spreken ze in Oostenrijk? Oostenrijks. Hee: daar gaat het toch fout... In Oostenrijk spreken ze natuurlijk Duits of eventueel een Oostenrijks dialect van het Duits. Maar als je hier verder over nadenkt, komen er nog veel meer bijzonderheden boven water. Hieronder stippen we er een paar aan.
Wist jij dat behalve het Standaardnederlands we nog 6 andere officiële talen hebben? Als je een vertaling nodig hebt van of naar het Fries, Papiaments, Engels, Limburgs, Nedersaksisch, Jiddisch of Sinti-Romanes kun je nu vrijblijvend een offerte aanvragen.
Deze vraag komt regelmatig langs. Dit is eigenlijk niet heel raar: het is het minder bekende derde lid van onze Benelux en een klein landje, maar toch heeft het drie officiële voertalen: Luxemburgs, Frans en Duits. Het Groothertogdom ligt tussen Frankrijk en Duitsland in, wat die twee talen verklaart, maar het Luxemburgs is een opvallende derde. Dit is eigenlijk een oud regionaal dialect, het Moezelfrankisch, verrijkt met invloeden uit het Frans, Duits en Vlaams – en ja, dat betekent dat de gemiddelde Luxemburger zelfs wat Nederlands begrijpt!
Hiermee is Luxemburg een mooi voorbeeld van een land met meerdere officiële talen. Daar zijn er in de praktijk heel veel van; de meeste landen op de wereld hebben zelfs meerdere officieel erkende talen. Soms gaat het hier om de voertaal plus de nationale gebarentaal, zoals in IJsland, maar er zijn ook landen waar het een hele lijst is, zoals de 37 officiële talen van Bolivia. Deze situatie kan zo groeien door een instroom aan nieuwe inwoners (of overheersers) met een nieuwe taal, maar het kan ook ontstaan doordat het land een groter gebied is gaan beslaan dan het taalgebied van de bestaande talen. In het geval van Bolivia is het zelfs allebei: het Spaans van de conquistadores en 36 verschillende talen van de oorspronkelijke inwoners van de gebieden die nu Bolivia vormen.
Dit is een interessante vraag om andere redenen. Ten eerste: dit land heeft bewust en expliciet besloten geen officiële voertaal te hebben. Omdat dit een groot land is met een zeer diverse bevolking, bleek dat er binnen de landsgrenzen maar liefst 68 talen en meer dan 350 dialecten werden gesproken (veel talen van oorspronkelijke inwoners, maar bijvoorbeeld ook oud-Venetiaans en een laatmiddeleeuws Oost-Duits dialect). Om politieke redenen is besloten deze voor de wet allemaal als gelijk te zien en zo geen bevolkingsgroep voor te trekken. In de praktijk is het Spaans echter in de meeste situaties de voertaal: van de circa 126 miljoen inwoners spreken iets meer dan 8 miljoen mensen een minderheidstaal.
Het Spaans dat men in Mexico spreekt, is echter ook interessant. Dit is namelijk een mooi voorbeeld van een taal die ver van huis is geraakt en zich zo anders is gaan ontwikkelen. Mexicaans Spaans is niet alleen anders dan het Spaans in Spanje, maar ook weer iets anders dan dat in Zuid-Amerika. In vergelijking met Spaans uit Spanje valt bijvoorbeeld op dat er in de uitspraak geen onderscheid wordt gemaakt tussen de s en de z (en, bij gebruik vóór de klinker e of i, de c) en tussen de b en de v. Een verschil met Zuid-Amerikaans Spaans is bijvoorbeeld het gebruik van de x, die vanuit de lokale talen is doorgesijpeld (denk bijvoorbeeld aan de naam van het land zelf of dat van de Amerikaanse staat Texas).
Dit is geen vraag die vaak wordt gesteld, maar het antwoord is misschien verrassend. De meeste mensen gaan ervan uit dat Nederland twee voertalen kent: Nederlands en Fries. Hoewel die twee zeker kloppen, zijn er binnen de grenzen van het Koninkrijk der Nederlanden nog zeven andere erkende talen! De Nederlandse overheid zegt hier zelf het volgende over:
Nederlands is de officiële taal van Nederland. Het Fries is de tweede officiële taal in de provincie Fryslân. Op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba (BES-eilanden) zijn naast Nederlands ook Papiaments en Engels erkend als officiële talen. Nederland heeft via Europese afspraken Limburgs, Nedersaksisch, Jiddisch (Jiddisj) en Sinti-Romanes als regionale of non-territoriale taal erkend.
Hier zie je dat officiële talen ook nog regionaal afgebakend kunnen zijn. Dat wil in de praktijk vooral zeggen dat je in het gemeentehuis van Dokkum niet kunt eisen dat iemand je in het Papiaments te woord komt staan en men je op Bonaire bij de lokale overheid niet in het Fries hoeft te kunnen helpen. Wat in dit citaat overigens nog niet is opgenomen, is dat in 2020 ook Nederlandse Gebarentaal unaniem als officieel erkende taal is aangenomen.
In dit citaat worden bovendien ook talen als het Limburgs en het Jiddisch genoemd. Deze zijn dus op EU-niveau erkend, als onderdeel van een programma voor cultuurbehoud. Dit maakt onderdeel uit van een strategie om regionale culturen te beschermen in een tijdperk van internationale integratie en dominantie van de nationale voertaal en grote talen als het Engels. Het is namelijk inmiddels algemeen erkend dat taal een belangrijk aspect is van cultuur en dat cultuur per regio (en soms zelfs per dorp!) kan verschillen. En zoals we nu weten: taal is niet zozeer een eigenschap van een land, maar van de sprekers.
